Umhverfi

Umhverfismál

Umhverfismál fela í sér eina stærstu áskorun sjávarútvegsins. Brim hefur unnið mikið starf til að ná utan um umhverfisáhrif félagsins á stafrænan hátt og staðið fyrir markvissum aðgerðum draga úr neikvæðum áhrifum.

Frystiskipið Vigri kom inn í umhverfisuppgjör Brims 2019 og einnig losun vegna flutnings ferskra og frosinna botnfiskafurða á erlenda markaði. Að frádregnum þessum tveimur þáttum sést að CO2-losun dregst saman milli ára; hún fer úr 64.156 tCO2 ígildum 2018 í 54.417 tCO2 ígildi 2019. Ástæðan er m.a. minni afli vegna loðnubrests.

Þó svo að olíunotkun á Íslandi sé í sögulegu hámarki hefur hún dregist verulega saman í sjávarútvegi. Olíunotkun Brims hefur frá árinu 2005 dregist saman um 46 %. Olíunotkun skipa hefur dregist saman um 35% og fiskmjölsverksmiðja um 95%, eins og sjá má á eftirfarandi grafi. Olíunotkun botnfiskskipa hefur aukist vegna frystitogarans Vigra.

Olíunotkun skipa og fiskmjölsverksmiðja Brims frá 2005-2019

Minni olíunotkun hlýst ekki síst af sterku fiskveiðistjórnunarkerfi sem hefur byggt upp sterka fiskistofna. Færri og afkastameiri skip nýta eldsneytið betur en áður; með endurnýjun skipaflotans hefur Brim alfarið hætt notkun á svartolíu og á sama tíma aukið hlut vistvænni orkugjafa, meðal annars með því að tengja skip við rafmagn og hitaveitu þegar þau leggjast að bryggju. Hið sama gildir um fiskmjölsverksmiðjur félagsins, sem áður voru keyrðar á olíu en eru í dag að mestu leyti rafvæddar líkt og aðrar vinnslustöðvar í landi, sem um árabil hafa keyrt á rafmagni og verið þróaðar til að fullnýta allt hráefni, draga úr sóun og skapa aukin verðmæti í leiðinni.

Brim hefur unnið markvisst að því að kortleggja umhverfisáhrif félagsins undanfarin ár og haldið áfram að þróa umhverfismælaborð sem sýnir með stafrænni tækni alla helstu þætti umhverfismála félagsins og þar með árangurinn af þeim aðgerðum sem draga eiga úr vistsporinu.

Til að tryggja áreiðanleika og gagnatíðni í umhverfisuppgjörum Brims er umhverfisupplýsingum safnað sjálfvirkt frá meginstarfsemi og birgjum félagsins. Þannig má fylgjast með ávinningi af einstökum aðgerðum í umhverfismálum.

Mengun hafsins er bein ógn við afkomu sjávarútvegs á Íslandi. Brim mun leita allra leiða til að minnka mengun frá eigin starfsemi og halda áfram að þróa rekstur sinn til sjálfbærra veiða og vinnslu.

Brim hefur alfarið hætt notkun á svartolíu og á sama tíma aukið hlut vistvænni orkugjafa, meðal annars með því að tengja skip við rafmagn og hitaveitu þegar þau leggjast að bryggju

Ábyrgar fiskveiðar

Fiskveiðiauðlindin við Ísland er endurnýjanleg svo framarlega sem fiskveiðar eru stundaðar á ábyrgan hátt. Góður árangur íslensks sjávarútvegs í umhverfismálum stafar því ekki síst af ábyrgri nýtingu á fiskistofnum. Vísindaleg varúðarnálgun við ákvörðun á aflareglu fyrir hverja fisktegund er grundvöllur aflamarks. Fiskistofnar eru í betra ásigkomulagi eftir að núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi var tekið upp. Það er betra að skipuleggja veiðar, afli á úthaldsdag hefur aukist verulega og veiðitúrar styst. Ábyrgar veiðar hafa hvatt fólk til nýsköpunar þar sem meiri áhersla er lögð á betri nýtingu á aflanum og leitað lausna um að skapa aukið virði og draga úr kostnaði.

Brim tekur virkan þátt í samstarfi sem stuðlar að sjálfbærri nýtingu fiskistofna og gæðum og ábyrgð gagnvart umhverfi og samfélagi. Markmiðið með þátttöku Brims er að stuðla að áframhaldandi styrkingu fiskistofna, framþróun í fyrirtækinu og atvinnugreininni, aukinni samvinnu og tryggu markaðsaðgengi.

  • Ábyrgar fiskveiðar stendur fyrir upprunamerki fyrir íslenskar sjávarafurðir undir merkjum Iceland Responsible Fisheries og vottun á ábyrgum fiskveiðum Íslendinga. Markaðssetning á merkinu er í höndum Íslandsstofu og á Brim fulltrúa í stjórn Ábyrgra fiskveiða og fagráði sjávarútvegs hjá Íslandsstofu.
  • Brim er jafnframt hluthafi í Icelandic Sustainable Fisheries ehf. sem hefur þann tilgang að afla vottana gagnvart staðli Marine Stewardship Council (MSC). Þátttaka í félaginu veitir aðgang að MSC-vottunum fiskistofna við Ísland.
  • Brim er einnig bakhjarl samtakanna Global Sustainable Seafood Initiative (GSSI). Markmiðið með starfsemi GSSI er að auka gagnsæi í vottunum um sjálfbærni í sjávarútvegi og fiskeldi. Fyrirtæki með aðild að GSSI hafa skuldbundið sig til að viðurkenna vottunarverkefni sem standast GSSI-úttekt þegar kemur að sölu sjávarafurða.
Brim tekur virkan þátt í samstarfi sem stuðlar að sjálfbærri nýtingu fiskistofna og ábyrgð gagnvart umhverfi og samfélagi

Hrein virðiskeðja sjávarútvegs

Með því að skrá markvisst umhverfisþætti í starfsemi Brims fær fyrirtækið stöðuna í rauntíma og nákvæmt yfirlit um þróun mála svo að skýrlega sjáist hvar gera má betur. Brim hefur sett af stað umfangsmikið umhverfisverkefni undir yfirskriftinni „Hrein virðiskeðja sjávarútvegs“ (HVS).

Öllum umhverfisupplýsingum, er varða rekstur félagsins, er streymt stafrænt frá upprunastað, ýmist frá sjó eða landi, í þartilgerðan umhverfisgagnagrunn. Grunnurinn veitir ábyrgðaraðilum félagsins aðgang að upplýsingunum, sem aftur brýnir fyrirtækið á markvissan hátt til aðgerða sem hafa þann tilgang að draga úr umhverfisáhrifum. Hluti hugbúnaðarins tryggir að Brim geti fylgt umhverfislöggjöf á hverjum tíma og einnig má veita stjórnvöldum aðgang til stafræns eftirlits. Enda þótt hugbúnaðurinn hafi verið tekinn í notkun í júní 2016 er hann enn í þróun og er innleiðing hans innan félagsins í fullum gangi.

HVS-verkefnið felur m.a. í sér eftirfarandi meginþætti:

  • að tryggja þekkingaruppbyggingu á öllum þáttum umhverfisáhrifa frá starfsemi félagsins í gegnum alla virðiskeðjuna (frá veiðum til markaðar),
  • að draga með markvissum hætti úr neikvæðum umhverfisáhrifum af starfsemi félagsins,
  • að minnka úrgangsmyndun og tryggja betri flokkun á úrgangi,
  • að tryggja mælanleika og markmiðasetningu í umhverfismálum,
  • að bæta rekstur og ábyrgð gagnvart umhverfinu,
  • að styðja við landsmarkmið Íslands í loftlagsmálum.

Þetta felur í sér notkun tæknilegrar þekkingar til að þróa hjá Brimi nýja og endurbætta verkferla sem munu umbylta getu félagsins til að stýra starfsemi þess í takt við markmið á sviði umhverfis- og orkustjórnunar.

Eldsneytisnotkun

Olíunotkun skipa Brims hefur minnkað verulega í kjölfar sameiningar við fjölmargar útgerðir allt frá árinu 1985. Hagræðingin hefur m.a. falist í því að taka á annan tug skipa úr rekstri. Brim var með átta skip í rekstri árið 2019, sem er einu færra en Grandi gerði út árið 1985, þrátt fyrir samruna við mörg önnur félög eftir sameiningu BÚR og Ísbjarnarins. Þessar sameiningar hafa falið í sér að veiðiheimildir félagsins hafa nánast þrefaldast þótt skipunum hafi ekki fjölgað. Sambærileg þróun hefur átt sér stað meðal annarra sjávarútvegsfyrirtækja út um land allt.

Mikil tækniþróun hefur átt sér stað á síðustu árum og margvísleg ný þekking og færni við veiðar komið fram. Einnig hefur orðið framþróun í fiskileit, þróun veiðarfæra, veiðitækni og meðhöndlun afla um borð. Af þessum sökum og vegna betra ástands fiskistofna og stærri skipa hefur afli á sóknareiningu nær þrefaldast á tímabilinu.

Eftirfarandi mynd sýnir eldsneytisnotkun Brims síðustu fjögur árin:

Eldsneytisnotkun

Umhverfisáhrif Skipa á veiddan afla

Mestu umhverfisáhrifin í rekstri Brims eru vegna olíunotkunar flotans. Undanfarin ár hefur félagið unnið markvisst að því að greina kolefnisfótspor frá veiðum til vinnslu, ásamt því að nota í auknum mæli umhverfisvænni skipaolíu.

Heildarolíunotkun flotans á árinu var tæplega 22 milljónir lítra sem losaði 62 þúsund tonn af CO2 ígildum. Flest skipin, eða 88% þeirra, brenndu skipaolíu með lágu brennisteinsinnihaldi. Hætt var að nota MD-olíu í lok fyrsta ársfjórðungs og frystitogarinn Vigri RE, sem bættist í flotann í upphafi árs, hætti að brenna svartolíu. Öll skip Brims nota nú MGO- eða DMA-olíu sem eru með 0,1% brennisteinsinnihald.

Heildarlosun skipa Brims á árinu, við veiðar á 139,5 þúsund tonnum, samsvarar 62 þúsund tonn af CO2 ígildum. Er það um 87% af heildarlosun félagsins sem er 71 þúsund tonn.

Hlutur ísfisktogara af þessum 62 þúsund tonnum af CO2 ígildum er 16 þúsund tonn eða um fjórðungur. Þegar orkukræfni veiða er mæld, þ.e. hversu marga lítra af olíu þarf til að veiða eitt tonn af fiski, kemur í ljós að ísfisktogari notar til þess 238 lítra. Það gerir 670 kg af CO2 ígildum á hvert veitt tonn.

Hlutur frystitogara í kolefnislosun á árinu var rúmlega 28 þúsund tonn af CO2 ígildum. Orkukræfni veiða á frystitogurum er nokkuð meiri, eða 351 lítri fyrir hvert tonn. Það gerir um 1.000 kg af CO2 ígildum á hvert veitt tonn.

Kolefnislosun uppsjávarskipa á árinu var rúmlega 17 þúsund tonn af CO2 ígildum. Orkukræfni vegna veiða var 69 lítrar af olíu fyrir hvert veitt tonn eða 195 kg af CO2 ígildum.


Orkukræfni fiskiskipa

Fiskimjölsverksmiðjur félagsins, sem áður voru keyrðar á jarðefnaeldsneyti, eru nú að mestu leyti rafvæddar

CO2 losun fiskiskipa á aflaeiningu

Eldsneytisnotkun Fiskimjölsverksmiðja

Fiskimjölsverksmiðjur félagsins, sem áður voru keyrðar á jarðefnaeldsneyti, eru nú að mestu leyti rafvæddar. Leitast er við að nota raforku í stað eldsneytis þegar framboð leyfir. Eldsneytisnotkun fiskimjölsverksmiðjanna minnkaði úr 973 þúsund lítrum 2018 í 347 þúsund lítra 2019, sem rekja má til loðnubrests. Af heildarmagni eldsneytis var 55% MGO-olía (e. marine gas oil) og 45% DMA-olía (e. distillate marine A). Báðar olíurnar eru með 0,1% brennisteinsinnihald.

Olíunotkun á framleitt tonn úr fiskimjölsverksmiðjum félagsins minnkaði einnig milli ára og er komin í 4,6 lítra á tonn.

Markmið félagsins er að nota umhverfisvænt eldsneyti. Með samningum um samkeppnishæft raforkuverð til fiskimjölsverksmiðja má reikna með að hlutur raforkunotkunar aukist enn meira á kostnað olíunotkunar í framtíðinni.

Heildar orkukræfni fiskimjölsverksmiðja

STUÐLA AÐ AUKINNI NOTKUN Á ENDURNÝJANLEGRI ORKU

Landsnet, Rarik, HS Veitur og Félag íslenskra fiskimjölsframleiðenda (FÍF) hafa sameinast um að stuðla að aukinni notkun á endurnýjanlegri orku í fiskimjölsiðnaði á Íslandi. Í viljayfirlýsingu, sem þessir aðilar skrifuðu undir árið 2018, segir að markmiðið sé að gera fiskimjölsframleiðslu enn umhverfisvænni með því að stuðla að aukinni raforkunotkun við vinnslu og draga þannig úr notkun á orkugjöfum sem gefa frá sér hærra kolefnisfótspor og um leið auka líkurnar á því að markmið Parísarsamningsins og aðgerðaráætlunar ríkisstjórnar Íslands í loftslagsmálum náist.

Á undanförnum áratugum hafa íslenskir fiskimjölsframleiðendur notast við bæði olíu og rafmagn við framleiðslu sína. Fiskimjölsframleiðendur hafa undanfarin ár keypt skerðanlegan flutning og dreifingu á rafmagni. Vegna takmarkaðs öryggis á flutningi og dreifingu í raforkukerfinu, ótryggs framboðs á raforku og sveiflukenndrar eftirspurnar hjá fiskimjölsframleiðendum hefur olían verið nauðsynlegur varaaflgjafi í vinnslunni og komið í stað rafmagns þegar á þarf að halda. Til þess að ná fullri rafvæðingu þarf að koma til veruleg fjárfesting í flutningskerfi raforku í landinu.


Bifreiðar og tæki

Eldsneytisnotkun bifreiða og tækja er óveruleg í samanburði við skip og verksmiðjur. Hún jókst á tímabilinu 2018 til 2019 úr 42.179 lítrum í 47.861 lítra. Sami fjöldi bifreiða var notaður bæði árin eða samtals tuttugu og tvær.

Brim stefnir á aukna notkun rafmagnsbíla og tvinnbíla á næstu árum. Samhliða því hefur félagið sett upp hleðslustöðvar fyrir bifreiðar félagsins, starfsfólk og gesti.



Raforkunotkun

Árið 2019 var raforkunotkun Brims 50.231.379 kWst, eða 22% minni en árið 2018 þegar notkunin var 64.333.016 kWst. Ástæðuna má rekja til minni raforkunotkunar fiskimjölsverksmiðja vegna loðnubrests.

Öll raforka, sem Brim kaupir, er endurnýjanleg orka. Því er mikilvægt að nýta raforku í stað jarðefnaeldsneytis þegar mögulegt er. Helstu tækifæri Brims í þessum efnum er við framleiðslu á fiskimjöli. Einnig felast tækifæri í því að tengja öll skip félagsins við landrafmagn þegar þau eru bundin við bryggju.



Raforkunotkun starfsstöðva

Öll raforka sem Brim kaupir er endurnýjanleg orka

Nýr hafnarbakki við Norðurgarð með rafmagns-og hitaveitutengingum til skipa

Á árinu 2018 var lokið við að endurnýja hafnarbakkann við fiskiðjuverið á Norðurgarði. Bakkinn er 120 m. langur og 20 m. breiður stálbakki með steyptri þekju með snjóbræðslulögn sem nýtir affallsvatn frá fiskvinnslu Brims.

Þessi breyting stórbætir alla hafnaraðstöðu fyrir ísfiskskip félagsins. Fyrir var gömul trébryggja sem komin var vel til ára sinna. Með nýjum og stærri hafnarbakka voru nýjar og öflugar landtengingar við rafmagn og heitt vatn teknar í notkun. Nú geta öll ísfiskskip félagsins tengst umhverfisvænni orku þegar skipin liggja við bryggju við Norðurgarð.

Við Ísbjörninn er rafmagnstenging sem frystiskipin nota, en ekki heitt vatn. Á Akranesi er bæði rafmagn og heitt vatn til landtengingar skipa. Engin landtenging á rafmagni eða hitaveitu er til staðar á Vopnafirði.

Rafrænar dagbækur í skipum

Frá árinu 2015 hefur Brim, í samstarfi við Klappir, Landhelgisgæsluna og Umhverfisstofnun, tekið þátt í þróun og innleiðingu á rafrænni stjórnsýslu um borð í skipum sínum. Fram til þessa hafa lögbundnar skráningar um borð í skipum á umhverfisáhrifum verið bundnar í pappír. Þar má nefna skráningar á sorplosun, olíunotkun og notkun ósoneyðandi efna í pappírsbók samkvæmt MARPOL-samningi Alþjóðasiglingamálastofnunarinnar. Markmiðið var að rafvæða þessar bækur og stíga þar með stórt framfaraskref á sviði umhverfisstjórnunar.

Brim getur nú nýtt þau gögn, sem skráð eru í dagbækurnar, til umhverfisstjórnunar og náð yfirsýn um alla umhverfisþætti skipa sinna, ásamt því að fylgjast með skráningum fjarrænt. Eftirlitsaðilar, s.s. Landhelgisgæslan og Umhverfisstofnun, geta nú sinnt lögbundnu eftirlitshlutverki með rafrænum hætti og þannig lágmarkað þann kostnað og þau áhrif sem eftirlit með skráningum hefur á rekstur skipa. Gögnum úr dagbókunum er streymt til hafnaryfirvalda sem sinna lögbundnu hlutverki sínu við móttöku úrgangs á rafrænan hátt.

Í dag eru öll skip Brims komin með rafrænar dagbækur til skráningar á mengunarþáttum samkvæmt MARPOL Annex I-VI. Til að tryggja nákvæma skráningu á eldsneytiskaupum skipanna er notað stafrænt pantanakerfi sem tengt er MARPOL Annex VI.


Úrgangur

Brim er með þrjár fullbúnar flokkunarstöðvar fyrir annars vegar almennan úrgang og hins vegar endurvinnsluhráefni. Þessar þrjár flokkunarstöðvar, Bragginn á Vopnafirði, Kistan á Akranesi og Svanurinn í Reykjavík, eru fullbúnar flokkunarstöðvar þar sem stafrænum lausnum er beitt bæði hvað varðar skráningu á almennum úrgangi og endurvinnsluhráefni.

Félagið flokkar sorp, hvort sem það fellur til á sjó eða í landi, og endurnýtir það eins og hægt er. Brim hefur síðustu ár skipulagt mikið flokkunar- og umhverfisstarf með það markmiði að lágmarka þann úrgang félagsins sem fer í urðun. Að frumkvæði starfsfólks hófst sorpflokkunarverkefni fyrir tíu árum á Vopnafirði, og í dag eru starfræktar flokkunarstöðvar á öllum starfsstöðvum félagsins. Þær taka jafnt á móti sorpi sem kemur frá skipum og vegna starfsemi í landi. Hlutfall flokkaðs sorps árið 2019 var 79%.

Brim lítur á flokkað sorp sem hráefni í aðra vinnslu. Sífellt er verið að þróa aðferðir til að endurnýta flokkað sorp. Til að mynda er nánast allt plast, sem fellur til hjá Brimi í dag, endurunnið.

Á árinu var haldið áfram að streyma upplýsingum um losun úrgangs með rafrænum hætti inn í umhverfisuppgjör félagsins með því að framkvæma alla daglega losun úrgangs rafrænt með snjallvog og snjallgámi.

Flokkunarhlutfall rekstrarúrgangs

Í dag er nánast allt plast sem fellur til hjá Brimi endurunnið

Heildarmagn úrgangs

SNJALLGÁMUR - SNJALLVOG

Fyrir almennan úrgang, sem fer að mestu leyti í urðun, er notaður svokallaður „snjallgámur“. Allur úrgangur, sem fer inn í hann, er skráður á þá deild þar sem hann á uppruna sinn. Gámurinn er með vog sem skilar upplýsingum um magn úrgangs inn í umhverfisgagnagrunn félagsins.

Allt endurvinnsluhráefni er flokkað eftir skilgreindu flokkunarkerfi. Hver endurvinnsluflokkur er vigtaður með „snjallvog“ og merktur með úrvinnsluleið í umhverfisgagnagrunn félagsins.

Í umhverfisgagnagrunni Brims er haldið sérstaklega utan um alla skráningu á úrgangi, þ.e. magn, tegund, úrvinnsluleið, förgunarleið og uppruna á almennum úrgangi.

Á árinu var flokkað í 31 endurvinnsluflokk. Helstu endurvinnsluflokkarnir eru hreint járn, bylgjupappi og annar pappír, timbur og blandaðir málmar. Auk þess eru tveir flokkar fyrir almennt sorp. þ.e. almennur úrgangur og grófur úrgangur.

Fyrsti snjallgámurinn var tekinn í notkun í ágúst 2017 í Kistunni, flokkunarstöð Brims á Akranesi. Í byrjun árs 2018 voru snjallgámur og snjallvog komin á allar þrjár flokkunarstöðvar félagsins. Hjá Brimi starfar sérþjálfað starfsfólk sem vinnur við bestu aðstæður á starfssvæðum félagsins í sérútbúnum flokkunarstöðvum.

Ráðstöfun veiðarfæraúrgangs

Hampiðjan tekur á móti öllum veiðarfæraúrgangi frá Brimi. Áhafnir skipa félagsins eða starfsfólk flokkunarstöðva þess sker burt ýmsa nytjahluti. Hampiðjan sker burt þá nytjahluti sem eftir eru. Þeir efnisbútar, sem ekki eru hæfir til endurvinnslu, eru flokkaðir frá og sendir í urðun hérlendis. Hampiðjan sendir allan endurvinnanlegan veiðarfæraúrgang úr landi og er hann seldur til erlendra endurvinnslustöðva.

Endurvinnslustöðvarnar þvo veiðarfæraúrganginn og er hann hakkaður niður í smáar agnir og síðan flokkaður sjálfvirkt. Endanleg vara er hráefni til plastgerðar. Togvírar eru bútaðir í grandara sem Brim endurnýtir.

Hampiðjan vinnur náið með Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) og skilar til SFS tölum yfir útflutt magn veiðarfæraúrgangs frá Brimi og öðrum sjávarútvegsfélögum sem áframsendir þær upplýsingar til Úrvinnslusjóðs samkvæmt samningi við sjóðinn.

SFS er með samning við Úrvinnslusjóð um að samtökin beri ábyrgð á að úrgangsveiðarfæri úr gerviefnum séu endurunnin. Um leið er nýtt heimild til undanþágu á úrvinnslugjaldi á veiðarfærum úr gerviefnum.

Ekki urðu nein tjón á árinu þannig að veiðarfæri yrðu eftir í sjó.

Flokkunarhlutfall veiðarfæraúrgangs

Ráðstöfun veiðarfæraúrgangs 2019 Eining
Tegund veiðarfæra kg Endurnýting Urðun Heildarmagn
Fiskitroll PE/PP/PEP 13.580 - 13.580
Flottroll PA Multifilament 18.000 9.840 27.840
Nótaefni PA Multifilament 2.000 - 2.000
Netateinar og kaðlar PES/PE/PA - 17.620 17.620
Rockhoppers - 32.500 32.500
Brotamálmur 31.000 - 31.500
Samtals kg 65.080 59.960 125.040

Ráðstöfun úrgangsolíu

Í öllum skipum Brims fellur reglulega til úrgangsolía sem fer til endurvinnslu hjá Olíudreifingu ehf. og Skeljungi hf. Olíudreifing og Skeljungur eru verktakar Úrvinnslusjóðs um söfnun og endurvinnslu úrgangsolíu samkvæmt samningi við Úrvinnslusjóð og er sú starfsemi fjármögnuð með úrvinnslugjaldi sem lagt er á smurolíu við innflutning samkvæmt lögum.

Úrgangsolía er að mestu til komin vegna smurolíuskipta í vélum skipanna en einnig, að minni hluta, frá eldsneytisolíu og glussaolíu. Hún er endurunnin og seld sem verksmiðjuolía. Þessari úrgangsolíu safna skipin í sérstakan tank sem staðsettur er um borð og er í umsjá vélstjóra. Tankurinn er tæmdur eftir þörfum í tankbíl sem endurvinnsluaðili sendir til skipsins þegar þörf er á tæmingu.

Samgöngustefna

Markmiðið með samgöngustefnu Brims er að hvetja starfsfólk félagsins til að nota vistvænan, hagkvæman og heilsusamlegan ferðamáta. Félagið vill einnig sýna gott fordæmi með því að auka vitund starfsfólks um vistvænar samgöngur og jafnframt leggja sitt af mörkum til að bæta umhverfið og heilsu starfsmanna sinna og annarra.

Samgöngusamningur stendur því starfsfólki til boða sem hefur unnið lengur en þrjá mánuði hjá Brim eða er fastráðið og getur skuldbundið sig til að nota vistvænan ferðamáta til og frá vinnu, t.d. með því að ganga, hjóla, hlaupa eða nota almenningssamgöngur. Samningurinn gildir að hámarki í tólf mánuði frá undirritun hans og er uppsegjanlegur af hálfu beggja aðila með eins mánaðar fyrirvara.

Í lok árs 2019 voru 204 starfsmenn með samgöngusamning og fengu greidda samgöngustyrki eða voru með strætókort frá félaginu. Árið á undan 2018 voru þetta 172 starfsmenn.

Samgöngusamningar

Kolefnisfótspor vegna útflutnings á botnfiskafurðum Brims 2019

Flutningur sjávarafurða á erlenda markaði er stór þáttur í rekstri Brims. Unnið hefur verið að því á árinu að greina kolefnisfótspor vegna flutnings á ferskum og frystum botnfiskafurðum til kaupenda á erlendum mörkuðum.

Útflutt magn frystra og ferskra botnfiskafurða árið 2019 var 24.729 tonn. Heildarlosun vegna flutninga nam 4.102 tonnum af CO2 ígildum sem er tæp 6% af heildarlosun félagsins.

Upplýsingar um kolefnisfótspor eru nú í fyrsta sinn færðar inn í umhverfisuppgjör. Þær valda því hækkun á CO2 ígildum fyrir árið 2019, borið saman við uppgjör fyrri ára.

Kolefnisfótspor flutninga niður á helstu botnfisktegundir

Heiti Magn tonn Magn kg % tonn CO2 ígildi CO2 ígildi % Kg CO2 ígildi pr.tonn afurð
Þorskur 7.821 31,6% 2.494 60,8% 319
Karfi 7.527 30,4% 951 23,2% 126
Ufsi 6.602 26,7% 525 12,8% 80
Ýsa 1.099 4,4% 32 0,8% 30
Gulllax 865 3,5% 2 0,1% 3
Grálúða 540 2,2% 87 2,1% 161
Annað 273 1,1% 9 0,2% 34
Samtals 24.729 100% 4.102 100% 166

* Taflan sýnir meðaltalsútreikning á CO2 ígildum af útfluttu heildarmagni botnfisks. Kolefnisfótspor einstakra tegunda ræðst af mismunandi flutningsmáta, afhendingarskilmálum og markaðssvæðum.

** Við útreikninga á áætluðum CO2 ígilda eru notaðar reiknivélar Eimskips, Samskipa, Icelandair, Pier2Pier.com og sea-distances.org.

Áhugavert er að rýna í kolefnisfótspor vegna flutnings á einstökum fisktegundum. Stærstu kolefnisfótsporin eru vegna flutnings á þorski, karfa og ufsa frá vinnslu félagsins til viðskiptavina. Útflutningur á þessum þremur tegundum nam 21.951 tonni eða 88,7% af heildarútflutningi botnfiskafurða Brims árið 2019.

Ef kolefnisfótspor vegna flutnings á þessum tegundum er reiknað fyrir hvert kg CO2 ígilda á hvert tonn afurðar, kemur í ljós að í þorski eru þau að meðaltali 316 kg, í karfa 126 kg og í ufsa 80 kg. Ólík markaðssvæði og flutningur afurða með skipi eða flugi hafa áhrif á kolefnisfótsporið.

Við útflutning á 24.729 tonnum af botnfiskafurðum félagsins losna að meðaltali um 166 kg af CO2 ígildum á hvert tonn afurðar.



Kolefnisfótspor flutninga á frystum og ferskum botnfiskafurðum

Sjófrystar afurðir Skip Flug Samtals
Magn tonn 14.526 14.526
CO2 tonn ígildi 864 864
CO2 tonn % 100% 100%
Landfrystar afurðir Skip Samtals
Magn tonn 5.052 5.052
CO2 tonn ígildi 325 325
CO2 tonn % 100% 100%
Ferskur fiskur Skip Flug Samtals
Magn tonn 3.808 1.343 5.151
CO2 tonn ígildi 217 2.697 2.914
CO2 tonn % 74% 26% 100%
Samtals magn í tonnum 23.386 1.343 24.729
Samtals magn í % 95% 5% 100%
Samtals CO2 ígildi í tonnum 1.405 2.697 4.102
Samtals CO2 kg ígildi í % 34,3% 65,7% 100%

*Losun gróðurhúsalofttegunda er venjulega mæld í tonnum svokallaðra koltvísýringsígilda (tCOÍ). Í gögnum Brims er þessi mælieining sýnd í kílóum. Koltvísýringsígildi er mælieining sem lýsir því magni koltvísýrings sem hefur sama hnatthlýnunarmátt GWP (Global Warming Potential) og tiltekin blanda annarra gróðurhúsalofttegunda. Til að mynda jafngildir metan (CH₄) 28 koltvísýringsígildum og (nituroxíð (N₂O) 265 koltvísýringsígildum.

**Við útreikninga á áætluðum CO2Í eru notaðar reiknivélar Eimskips, Samskipa, Icelandair, Pier2Pier.com og sea-distances.org

Hlutfall heildarútflutnings með skipum var 95% á árinu eða sem nemur 23.385 tonnum af afurðum. Kolefnisfótsporið vegna þessa var 1.405 tonn af CO2 ígildum eða 34,3% af heildarlosuninni vegna flutninga.

Flugfrakt var á sama tíma 1.343 tonn eða 5% af útfluttu heildarmagni og losun á CO2 ígildum var 2.697 tonn. Það eru 65,7% af heildar kolefnisfótspori vegna flutninga á afurðum Brims á erlenda markaði.

Augljóst er að útflutningur með skipum er mun umhverfisvænni flutningsmáti en með flugi.

Losun CO2 vegna ferða starfsmanna Brims til og frá vinnu í Reykjavík

Brim fékk verkfræðistofuna Eflu til að vinna skýrslu um CO2 losun vegna ferða starfsmanna fiskiðjuvers og skrifstofu til og frá vinnu út í Örfirisey. Ferðir sem skapast vegna starfsmanna voru flokkaðar eftir póstnúmerum og var gert ráð fyrir að hver starfsmaður Norðurgarðs (skrifstofa, fiskvinnsla og frystigeymsla) kæmi til og frá vinnu fimm daga vikunnar í 48 vikur á ári. Ekki var gert ráð fyrir öðrum ferðum starfsmanna innan vinnutíma en áætlað er að aðrar ferðir komi til móts við t.d. aðra daga þar sem starfsmaður mætir ekki til vinnu, til að mynda vegna veikinda. Tekið var tillit til samgöngusamninga starfsmanna í þessum útreikningum.

Til að meta losun koltvísýrings frá starfsemi Brims var upplýsingum um gerð ökutækja safnað og lagt mat á meðaleyðslu hvers ökutækis. Samsetning ökutækja með tilliti til orkugjafa, þ.e. bensíns, dísels og rafmagns, var áætluð út frá tölum Samgöngustofu og gert ráð fyrir að tölur fyrir landið í heild væru lýsandi fyrir fólksbílaflota starfsmanna Brims.

Því næst var safnað upplýsingum um losunarstuðla þessara þriggja orkugjafa ásamt eðlismassa. Gert er ráð fyrir að engin koltvísýringslosun hljótist vegna keyrslu rafmagnsbíla.

Samkvæmt þessari aðferðafræði var losunin 199 tCO2 ígildi árið 2018 og 173 tCO2 ígildi árið 2019. Þessar tölur eru færðar inn í umhverfisuppgjörið í fyrsta sinn.

Myndin sýnir búsetu starfsmanna úr frá póstnúmerum

Uppgjör og aðferðafræði

Umhverfisuppgjörið hér að neðan geymir yfirlit um helstu þætti umhverfismála hjá Brimi. Gögnin innihalda alla starfsemi Brims og dótturfélagsins Ögurvík ef frá eru talin tilvik þar sem dótturfélög samnýta flokkunarstöðvar með Brimi.

Aðferðafræðin sem er notuð til að skilgreina eigin virðiskeðju og mengunarþætti hennar byggist á The Greenhouse Gas Protocol.

Til að tryggja áreiðanleika og tíðni umhverfisuppgjöra Brims byggist söfnun umhverfisupplýsinga á sjálfvirkri gagnasöfnun frá meginstarfsemi og birgjum félagsins en þannig er hægt að fylgjast með ávinningi af einstökum aðgerðum í umhverfismálum.

Lykiltölur

Eining 2019 2018 2017
Kolefnisuppgjör
Umfang 1 tCO2-íg 66.201 62.983 59.340
Umfang 2 tCO2-íg 564 686 696
Umfang 3 tCO2-íg 4513 488 162
Kolefnisfótspor heild tCO2-íg 71.278 64.156 60.198
Orkunotkun
Orka vegna notkunar jarðefnaeldsneytis kWst 249.982.922 244.186.930 243.089.969
Raforkunotkun kWst 50.231.379 64.333.016 62.907.370
Orka frá heitu vatni til húshitunar kWst 13.866.060 13.608.598 16.155.210
Heildarorkunotkun kWst 314.080.361 322.128.544 322.152.549
Eldsneytisnotkun skipa lítrar 21.811.987 21.301.291 19.792.119
Eldsneytisnotkun fiskimjölsverksmiðja lítrar 347.982 973.444 1.052.625
Eldsneytisnotkun bifreiða og tækja lítrar 47.861 42.179 60.313
Eldsneytisnotkun samtals lítrar 22.207.830 22.316.914 20.905.057
Jarðefnaeldsneyti % 79.6% 75.8% 75.5%
Endurnýjanleg orka % 20.4% 24.2% 24.5%
Vatnsnotkun
Kalt vatn m³ 723.934 698.366 814.804
Heitt vatn m³ 239.070 234.631 278.538
Vatnsnotkun samtals m³ 963.004 932.997 1.093.343
Meðhöndlun úrgangs
Heildarmagn úrgangs kg 1.028.549 986.414 1.126.673
Framkvæmdaúrgangur - 49.982 39.510 159.820
Lífrænn úrgangur frá framleiðsluferlum - 40.212 144.558 131.186
Almennur rekstrarúrgangur - 938.355 802.346 835.667
    Þar af flokkaður úrgangur - 740.775 609.249 652.603
    Þar af óflokkaður úrgangur - 197.580 193.097 183.064
Almennur rekstrarúrgangur til urðunar - 384.737 297.217 244.547
Hlutfall flokkaðs rekstrarúrgangs % 79% 76% 78%
Rekstrarúrgangur til endurvinnslu - 553.618 505.129 591.120
Hlutfall endurunnins rekstrarúrgangs* % 59% 63% 71%
*Hér má sjá hversu vel endurvinnsluaðilar ná að nýta flokkað sorp hjá Brim. Nái endurvinnsluaðili að nýta allt flokkað sorp til endurvinnslu ætti þetta hlutfall að vera jafn hátt og hlutfall flokkaðs rekstrarúrgangs.
Meðhöndlun pappírs
Heildarmagn prentaðs pappírs blaðsíður 166.642 173.656 184.275
     Þar af litaprentun % 56% 58% 71%
     Þar af svarthvít prentun % 44% 42% 29%
     Þar af prentun á báðar hliðar % 28% 29% 23%
Veiði
Veiði ísfisktogara tonn 22.410 29.302 24.140
Veiði uppsjávarskipa tonn 88.725 119.950 109.281
Veiði frystitogara tonn 28.378 17.836 19.039
Heildarveiði tonn 139.513 167.088 152.460
Eldsneytisnotkun skipaflota
Eldsneytisnotkun ísfisktogara lítr. 5.708.210 6.796.681 5.956.214
     Olíunotkun/veitt tonn (VT) lítr./VT 238 231 243
     Losun GHL ísfisktogara tCO2í 16.113 18.865 16.221
     Losun GHL/veitt tonn (VT) tCO2í/VT 0.67 0.64 0.67
Eldsneytisnotkun uppsjávarskipa lítr. 6.144.762 8.194.585 6.463.549
     Olíunotkun/veitt tonn (VT) lítr./VT 69 68 59
     Losun GHL uppsjávarskipa tCO2í 17.288 22.746 18.356
     Losun GHL/veitt tonn (VT) tCO2í/VT 0.19 0.19 0.17
Eldsneytisnotkun frystitogara lítr. 9.959.015 6.310.025 7.372.356
     Olíunotkun/veitt tonn (VT) lítr./VT 351 354 387
     Losun GHL frystitogara tCO2í 28.392 17.515 20.525
     Losun GHL /veitt tonn (VT) tCO2í/VT 1.00 0.98 1.08
Heildareldsneytisnotkun skipaflotans lítr. 21.811.987 21.301.291 19.792.119
Heildarlosun GHL fiskiskipa tCO2í 61.793 59.126 55.102
Lykiltölur
Heildarvelta m€ 271.2 210.7 217.3
Fjöldi ársverka fj.áv. 798 773 839
Heildarkolefnisskattur millj.kr. 226 206 128
Fjárfesting í sjálfbærni millj.kr. 79 429 210
Fjöldi mannvirkja fj. 23 23 26
     Stærð húsnæðis m2 54.174 54.172 59.394
Fjöldi skipa í rekstri að meðaltali yfir árið fj. 8 8 9
     Þar af ísfisktogarar - 3 4 4
    Þar af frystitogarar - 3 2 3
    Þar af uppsjávarskip - 2 2 2
Fjöldi bifreiða fj. 22 22 20
    Þar af rafmagnsbílar - 3 3 3
    Þar af tengitvinbílar - 1 3 2
Brot gegn umhverfislögum já/nei nei nei nei
Umhverfisstjórnunarkerfi já/nei já já já
Samningar innihalda ákvæði um umhverfismál fj. 17 17 13